Het Was Oorlog is een vierdelige documentaireserie over hoe de Tweede Wereldoorlog gewone mensen veranderde. Diederik van Vleuten vertelt hierin de verhalen van gewone mensen die door de oorlog veranderden in schurken, helden, slachtoffers en daders.
Voor deze serie deed ik de research. Ik reisde door Nederland op zoek naar ooggetuigen, familieleden en experts: op zoek naar bijzondere details en herinneringen. Grote indruk maakte de familie van de Joodse verraadster Ans van Dijk, die voor het eerst over hun beladen familieverleden wilde vertellen.
Begenadigd verteller Diederik van Vleuten neemt de kijker in ‘Het was Oorlog’ mee in verhalen over gewone Nederlanders wiens leven voorgoed veranderde. De serie werd in 2017 uitgezonden door Omroep Max en door de pers lovend ontvangen.
Aflevering 1 – Ans van Dijk & Heleen Kuijpers-Rietberg
(27 januari 2017 om 21.05 uur op NPO 2)
Ans van Dijk was een jodin, ze dook onder, maar werd na verraad door de Duitsers opgepakt en –naar eigen zeggen- gedwongen om Joden en verzetsmensen te verraden. Hierin werkte ze samen met de beruchte Sicherheitsdienst in Amsterdam. Meer dan honderd slachtoffers kwamen zo in de kampen terecht. In 1948 werd zij als enige vrouw ter dood veroordeeld. Heleen Kuipers-Rietberg, verzetsnaam ‘Tante Riek’, was een keurige getrouwde dame van 47 met vijf kinderen. Haar onwrikbare rechtvaardigheidsgevoel zorgde ervoor dat ze al vroeg in de oorlog in het verzet ging. Ze richtte de L.O. op, de Landelijke Organisatie voor Hulp aan Onderduikers, die uitgroeide tot de grootste verzetsorganisatie van Nederland. Ze werd verraden en overgebracht naar kamp Ravensbrück. Twee vrouwen, met twee totaal verschillende levens. Wat gebeurt er met je, als je een gezin hebt met kinderen, maar je besluit met je volle bewustzijn het gevaar op te zoeken? En wat voor dilemma’s had Ans van Dijk, die als jodin het vertrouwen won, maar zoveel mensen verraadde?
Aflevering 2 – Joop Hollebrands & Henk Feldmeijer
(3 februari om 21.05 uur op NPO 2)
Joop Hollebrands was een eenvoudige landmeter. Als in 1943 twee Joodse kinderen, die in zijn gezin zijn ondergebracht, door een Jodenjager worden weggehaald, wordt hij actief in het verzet. Hij gaat geallieerde piloten naar bevrijd gebied roeien, dwars door de Biesbosch. Terwijl hij van beide kanten beschoten werd, roeide hij vele malen zo’n 15 kilometer door de nacht om zijn vrachtje af te leveren. Henk Feldmeijer, die zich in de hoogste gelederen van de Nederlandse SS bevond, zag de nieuwe Duitse wereldorde als enige toekomst. Hij ging het verzet te lijf en onder zijn commando werden overal in Nederland moorden gepleegd als represailles voor verzetsacties. Later, als hij na vrijwillige frontdienst terug is in Nederland, richt hij een eigen bataljon op, om geallieerden in Nederland te bevechten. Hij sterft in het harnas tijdens een luchtaanval. Als Joop Hollebrands een piloot had afgeleverd in bevrijd gebied, bleef hij niet hangen, maar keerde hij steeds weer terug voor de volgende. Feldmeijer op zijn beurt, nam vol overgave deel aan oorlogsoperaties. Waar kwam dit fanatisme vandaan?
Aflevering 3 – Klaartje de Zwarte-Walvisch & Sera de Croon
(10 februari 2017 om 21.05 uur op NPO 2)
Klaartje de Zwarte-Walvisch werd opgepakt vanwege het feit dat ze jodin was. Waar het dagboek van Anne Frank ophoudt, begint dat van Klaartje. In het geheim houdt ze bij hoe het leven in de kampen is. Ze smokkelt het dagboek steeds met zich mee. Klaartje schrijft dat ze hoopt dat, als zij er niet meer is, haar dagboek de openbaarheid mag bereiken, om het verhaal te vertellen. Hoe hield een jonge vrouw als Klaartje zich staande in de kampen? Tegenover het verhaal van Klaartje staat het verhaal van Sera de Croon, alias Tonny de Croon. Hij pakte honderden Joden en verzetsstrijders op, droeg hen aan de Duitsers over en joeg ze zo de dood in. Wat dreef hem? Hoe kwam hij tot zijn daden?
Aflevering 4 – Gerard Reeskamp
vrijdag 17 februari om 21.05 uur op NPO 2
Gerard Reeskamp gaat als felle antinazi vanaf het begin van de oorlog in verzet. Hij is betrokken bij een van de grootste verzetsdaden in de oorlog, namelijk de overval op de Blokhuispoortgevangenis in Leeuwarden, waarbij vele verzetsmensen bevrijd werden. Reeskamp leidt een avontuurlijk bestaan met vele verzetsacties, vermommingen en dankzij een spectaculaire ontsnapping weet hij uit handen van de Duitsers te blijven. Hij maakt echter één fout: onder zijn leiding wordt een boer overvallen die dodelijk gewond raakt. Reeskamp besluit hierover te zwijgen. Na de oorlog, als hij als held wordt geëerd, gaat het fout. Hij wordt gearresteerd voor de dood van de boer, ontkent aanvankelijk, maar valt van zijn voetstuk. Het portret van een verzetsman die grootse daden verrichtte, zichzelf wellicht onaantastbaar waande, maar die in plaats van een held een verliezer werd.
| Idee en script: | Ad van Liempt |
|---|---|
| Presentatie: | Diederik van Vleuten |
| Regie: | Bas Vink |
| Camera: | Mladen Vekic |
| Geluid: | o.a. Lion Timmermans, Gert Aasman |
| Research en interviews: | Wiesje Kuijpers |
| Stagiair: | Ruben Messelink |
| Geproduceerd door: | De Haaien |
